Hayal ve Hakikat

Behice Çağlar, Makina Mühendisi
Ocak 2012

Kezban Arca Batibeki

Toplumsal dönüşümü kadın sanatçıların üretimleri üzerinden gündeme getirmeyi amaçlayan Türkiye'den Modern ve Çağdaş Kadın Sanatçılar Sergisi "Hayal ve Hakikat" İstanbul Modern'de 16 Eylül 2011-22 Ocak 2012 tarihleri arasında düzenlendi. Sergide 74 kadın sanatçının eserleri bir arada izlenme olanağı buldu. Küratörler Fatmagül Berktay, Levent Çalıkoğlu, Zeynep İnankur ve Burcu Pelvanoğlu'nun oluşturduğu seçki, kadın sanatçıların resimden videoya çeşitli sanat disiplinlerinden eserlerini kronolojik bir akışla birbirine bağlıyor.

Sergi, adını ilk Türk kadın romancı Fatma Aliye'nin Ahmet Mithat ile birlikte kaleme aldığı 1891 tarihli Hayal ve Hakikat romanından alıyor. Bir aşk romanı olarak dönemin pek çok simgesel özelliğini bünyesinde barındıran iki bölümlü kitabın hayal olarak adlandırılan kısmını Fatma Aliye, hakikate vurgu yapan kısmını Ahmet Mithat yazar. Romanın kapağında Fatma Aliye sadece cinsiyetini belirten "Bir Kadın" mahlasıyla yer alır. Buna karşılık hakikatin sahibi ise erkektir.

253 sayfalık Hayal ve Hakikat sergisi katalogunda Prof.Dr Fatmagül Berktay (İstanbul Üniversitesi), İstanbul Modern Şef Küratörü Levent Çalıkoğlu, Yrd.Doç.Dr Burcu Pelvanoğlu (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi), Prof.Dr. Ayla Ödekan (İstanbul Teknik Üniversitesi) ve Yrd.Doç.Dr Ahu Antmen'in (Marmara Üniversitesi) yazıları yer alıyor.

Nil Yalter

Çalıkoğlu serginin "pek çok referansla birlikte Türkiye'de kadına, kadın sanatçıların tarihsel bağlamda kendilerini konumlandırma arzularına ve bugünkü sosyal, kültürel, ve politik dünyadaki hakikat arayışlarına bir sanat formu üzerinden işaret ettiğini" vurguluyor. Bu güne dek gerçekleştirilen kadın eksenli sergileri anmanın gereğine işaret ediyor: "Cumhuriyetten Günümüze Kadın Sanatçılar, Küratör: Tomur Atagök(1993); Bir Sofra,Küratör: Beral Madra(1996); Haksız Tahrik, Küratör: Canan; Ayaklarımın Altında Dünyayı İstiyorum, Cenneti Değil, Küratör:Beral Madra(2009); Rüya gibi?Ama senin düşlediğin değil, Küratör; Esra Sarıgedik(2010)."

Küratörlerden Fatmagül Berktay kapsamlı katalog yazısında, ilk kez uçağa binen Osmanlı kadını olarak bilinen Belkıs Şevket Hanım'ın bu deneyime ilişkin izlenim ve duygularının kadınların kurduğu özgürleşme hayalini dokunaklı bir biçimde yansıttığını yazar: "Fakat yere nüzul ettiğimiz zaman gönlümde bir mahzunluk vardı. Kalbim, ruhum daha çok gezmek, hatta uzaklara, ötelere gitmek istiyordu. Evet hemşirelerim bu seyahat keşke pek çok devam etseydi..."

Ipek Tuben

Berktay, yazısını şu paragrafla bitirmiş: "Hayal ve Hakikat sergisi, Türkiye'nin modernleşme sorununa olduğu kadar, bu sorunla iç içe olan, kadınların özgürleşme mücadelesine, kendilerine dayatılan sınırlamalara duydukları tepkiye, çeşitlilik ve derinlik içeren bir ayna tutuyor. Bu aynada gördüklerimiz çoğu zaman içimizi burksa ve bizi tedirgin etse de, cesur bir serüveni gözler önüne seriyor ve bizi verili durumu eleştirmeye ve değiştirmeye çağırıyor. Bu serüvenin bence temel özelliği, Belkıs Şevket Hanım'ın bir yüzyıl önce "uçma" metaforu ile dile getirdiği özgürleşme arzusudur. Bu arzunun, Belkıs Şevket'ten Aydan Murtezaoğlu'na dek, yani yüz yıldır yakıcılığından bir şey yitirmemesi karşısında hayal kırıklığına kapılmamak gerekir. Ne de olsa özgürlük, Goethe'nin dediği gibi, her kuşak tarafından yeniden kazanılmak zorundadır ve bu anlamda Osmanlı kadınlarının başlatmış olduğu "hayalin hakikatine" yolculuk, giderek derinleşecek ama bitmeyecektir. "

Sergide eseri bulunan sanatçılar:

Mihri Müşfik, Melek Celal Sofu, Belkıs Mustafa, Güzin Duran, Nazlı Ecevit, Fahrelnissa Zeid, Aliye Berger, Bedia Güleryüz, Sabiha Rüştü Bozcalı, Nermin Faruki, Sabiha Ziya Bengütaş, Hale Asaf, Maide Arel, Şükriye Dikmen, Eren Eyüboğlu, Semiha Berksoy, Füreya, Frumet Tektaş, Zerrin Bölükbaşı, Leyla Gamsız, Naile Akıncı, Tiraje Dikmen, Bilge Civelekoğlu Friedlaender, Bilge Alkor, Candeğer Furtun, Tura Börtecene, Alev Ebüzziya Siesbye, Füsun Onur, Nil Yalter, Tomur Atagök, Neş'e Erdok, İpek Duben, Nur Koçak, Nevhiz, Seyhun Topuz, Meriç Hızal, Nancy Atakan, Karamustafa, Canan Beykal, Ayşe Erkmen, Azade Köker, Tülin, Hale Arpacıoğlu, Canan Tolon, İnci Eviner, Kezban Arca Batıbeki, Handan Börüteçene, Canan Dağdelen, Hale Tenger, Selda Asal, Selma Gürbüz, Aydan Murtezaoğlu, Gül Ilgaz, Şükran Moral, Arzu Başaran, Gülay Semercioğlu, Mürüvvet Türkyılmaz, Neriman Polat, Canan, Nezaket Ekici, Esra Ersen, Ebru Özseçen, Elif Çelebi, Leyla Gediz, Bengü Karaduman, Aslı Sungu, İnci Furni, Nilbar Güreş, Seda Hepsev, Ceren Oykut, Ekin Saçlıoğlu, Gözde İlkin, Güneş Terkol, AtılKunst